Het verhaal van... | 29 maart 2024

Klessebasjes voor
mensen met dementie

Uit Leefstijl Zomer 2022

Klessebasjes voor mensen met dementie

Uit: Leefstijl, Zomer 2022

De moeder van Chantal van der Nat kreeg in 2014 de diagnose dementie. De vermoedens die Chantal en haar familie hadden, werden daarmee bevestigd. Ze had steeds minder te vertellen en stelde ook bijna geen vragen meer. Chantal wilde niet dat de communicatie stilviel en ging op zoek naar manieren om haar moeder bij haar omgeving te betrekken. Zo ontstond Klessebasjes, een reeks puzzel- en prentenboekjes speciaal voor mensen met dementie, hun naasten en verzorgers.

‘Klessebasjes lanceerde ik op de 80e verjaardag van mijn moeder, op 3 november 2020. Ik vond het niet alleen mooi omdat het een bijzondere verjaardag is, maar ook omdat 8 en 0 twee oneindige tekens zijn. Zo blijft ze, ook als ze er niet meer is, als het ware voortbestaan. Ook de naam is een eerbetoon aan haar en haar leven. Haar voornaam, Seba, heb ik laten samensmelten met het woord klessebesjes, afgeleid van klessebessen, wat keuvelen, babbelen betekent.’

Chantals omgeving merkte in eerste instantie niets aan haar moeder. Ze is altijd opgewekt, ziet er goed uit en kon goed mee in gesprekken. ‘Het is een geleidelijk proces, het is erin geslopen’, vertelt Chantal. ‘Op een gegeven moment merkten we dat ze bepaalde verbanden niet meer kon leggen, dat de samenhang er niet meer was. Maar soms kwam er ook ineens een wijze opmerking of een moederlijk advies, dan twijfelde ik zelf ook weleens. Tot ze op een feestje vroeg om een zonnebril terwijl ze er al een op had. Of die keer dat ze met de auto naar een bridge-afspraak ging en geen idee meer had hoe ze er moest komen. Toen werd het heel concreet.’

Stilgevallen

Het contact bleef in eerste instantie goed. ‘Mijn moeder had nog een verhaal en stelde ook vragen, maar ook dat werd minder. Als ik haar ’s woensdags ophaalde voor het eten, bloedde het gesprek dood. Ik vertelde wel over wat ik die dag had meegemaakt, maar er kwamen geen vragen meer. Op een gegeven moment vielen we stil. Dat voelde – vooral voor mij – ongemakkelijk. Ik besefte dat als ik het gesprek niet gaande hield, dat er dan niets meer te praten viel. Daarom ging ik zoeken naar wat ze nog kon en leuk vond. Puzzelen deed en doet ze graag en dat kan ze ook nog goed. Die standaardpuzzelwoorden zitten er nog goed in. Als ik bijvoorbeeld roep ‘behoeftige’, dan zegt zij ‘arme’. De hele week verzamelde ik puzzeltjes uit kranten en bladen die we dan samen maakten. Het werd een lijn tussen ons. Tijdens het puzzelen zijn we gelijk aan elkaar. De ziekte is er even niet meer, want ze kan net zo goed woordzoekers oplossen als ik.’

Aanleiding tot gesprek

Die puzzel bleek een goede aanleiding tot een gesprekje, vooral als er dingen van vroeger in voorkwamen. ‘Eerst gebruikte ik bestaande puzzels, later kreeg ik het idee om ze op maat te maken. Ik deed onderzoek en sprak veel mensen, zoals een geriater, een wijkverpleegkundige, een activiteitenbegeleider, een therapeut die gespecialiseerd is in het ophalen van herinneringen en andere aanbieders van materialen voor mensen met dementie. Ik was op het punt dat ik proefexemplaren wilde maken en uittesten toen corona kwam. Omdat dit plan toen niet haalbaar was, ging ik het uitproberen met mijn eigen moeder.’

Extra dimensie

‘Het werkte! Ik had een puzzel gemaakt met Nederlandse artiesten uit de jaren ’50 en ’60 en een afspeellijst op Spotify met muziek van die artiesten. Ik vroeg van wie zij toen fan was en of ze posters op haar kamer had. We zongen de liedjes mee. Zo kreeg die puzzel ineens een extra dimensie en hadden we een heel ander gesprek. Ik dacht meteen: hier kan ik anderen ook mee helpen. Want ik ken verschillende naasten van mensen met dementie die hier ook tegenaanlopen. Ik heb de stoute schoenen aangetrokken en ben er vol voor gegaan. Ik maakte een website, huisstijl en boekjes. Een halfjaar later lanceerde ik Klessebasjes.’

Steeds meer Klessebasjes

Chantal heeft nog honderd ideeën, waarvan er een paar al uitgevoerd zijn. Naast het puzzelboekje met persoonlijke vragen en tips zodat er een soort verslag kan ontstaan, zijn er ook boekjes met alleen woordzoekers, thema-boekjes en praatplaten. Ze zijn een middel, het gesprek is hopelijk de uitkomst. Van puzzelen naar praten noemt Chantal het. Gebeurt dat niet, dan zijn ze ook gewoon leuk om lekker samen bezig te zijn op hetzelfde niveau. De boekjes en platen zijn er voor particulieren en voor zorginstellingen, activiteitenbegeleiding en dagbesteding. ‘Ik krijg veel leuke reacties’, zegt Chantal. ‘Mensen laten me weten dat ze blij worden van de boekjes, dat ze ontspanning bieden en dat ze weer leuke gesprekken hebben met hun vader of moeder. Dat stimuleert mij om weer nieuwe dingen te ontwikkelen. Voor iedereen met dementie, met mijn eigen moeder als inspiratiebron.’

Terug naar wat er nog is

‘Er is al veel voor mensen met dementie, maar het is wel vaak wat kinderlijk van insteek. Niet ‘mama-waardig’, vond ik. Mijn moeder is een volwassen vrouw met veel levenservaring en die zit er nog steeds. Daarom heb ik veel aandacht besteed aan een ‘volwassen’ inhoud en vormgeving. De boekjes zijn een middel om herinneringen die er nog wel zijn boven te halen, daarom gaan ze terug naar de periode waarvan de herinneringen het best bewaard zijn gebleven. Dat zijn vaak de tienerjaren tot ongeveer 30 jaar.’

Leden van Thebe Extra ontvangen korting op een bestelling: A-leden 10%, B-leden 15% en C-leden 20%.
Kijk op www.thebe-extra.nl/klessebasjes.

088 374 75 76